Ημερομηνία δημοσίευσης: 25/01/2013
ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΥ*
Οι πρωτοβουλίες κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας αποτελούν μια από τις ελάχιστες νησίδες προσφοράς θετικών παραδειγμάτων στη σημερινή Ελλάδα: νέες μορφές συνεταιρισμών, αγροτικές και περιαστικές συλλογικές καλλιέργειες, διαθέσεις προϊόντων «χωρίς μεσάζοντες», οργάνωση γευμάτων, κοινωνικών ιατρείων - φαρμακείων - φροντιστηρίων - παντοπωλείων, τοπικών ενταλλακτικών δικτύων, δικτύων "νομισμάτων", δικτύων οικολογικής και εναλλακτικής αξιοποίησης φυσικών πόρων και σκουπιδιών κ.λπ. Πρόσφατα όμως εκδηλώθηκε, για πρώτη φορά σε πανελλαδικό επίπεδο, μια προσπάθεια παρεμπόδισης διάθεσης αγροτικών προϊόντων από παραγωγούς σε πολίτες καταναλωτές.
Σύμφωνα με το Δελτίο Τύπου της Επιτροπής Πρωτοβουλίας Κατοίκων Θέρμης Θεσσαλονίκης, το προηγούμενο Σάββατο άγνωστοι επιχείρησαν τη διάλυση μιας δράσης διάθεσης «χωρίς μεσάζοντες» σε 750 οικογένειες. Στον χώρο διάθεσης βρέθηκαν και «δύο μοτοσικλέτες και ένα περιπολικό της ΕΛ.ΑΣ., καθώς και ένα περιπολικό της Δημοτικής Αστυνομίας» που «ζήτησαν να εξακριβώσουν το καθεστώς με το οποίο γίνονταν η διάθεση των προϊόντων». Η Επιτροπή είχε εξασφαλίσει τη χρήση του χώρου διάθεσης «κατόπιν σχετικής γραπτής αίτησης που κατέθεσε και πρωτοκόλλησε στο Δήμο Θέρμης με αιτιολογία τη λειτουργία αγοράς χωρίς μεσάζοντες». Οι παραγωγοί είχαν τις απαραίτητες άδειες πώλησης. Σύμφωνα με το εν λόγω Δελτίο Τύπου, «μέλη της Επιτροπής μετέβησαν με περιπολικό της ΕΛ.ΑΣ. στο Δημαρχείο και στο Αστυνομικό Τμήμα... (όπου)... διαπιστώθηκε η ύπαρξη της εν λόγω διαδικασίας και η έκδοση της σχετικής άδειας». Η διάθεση των προϊόντων ολοκληρώθηκε χωρίς άλλες οχλήσεις.
Το Δελτίο Τύπου της Επιτροπής Πρωτοβουλίας Κατοίκων Θέρμης επιμελώς αποφεύγει να διευκρινίσει την ταυτότητα όσων απείλησαν τη διάλυση της διάθεσης αγροτικών προϊόντων. Δεν περιέχει καταγγελτικό λόγο και ξεφεύγει τον σκόπελο ενός κανιβαλιστικού κοινωνικού αυτοματισμού όπου οι καταναλωτές αντιπαρατίθενται με χοντρεμπόρους, όπου όσοι παραγωγοί συμμετέχουν στις δράσεις «χωρίς μεσάζοντες» αντιπαρατίθενται με άλλους παραγωγούς, όπου η κινηματική δράση αντιπαρατίθεται στους θεσμούς κ.λπ. Βάσει των μέχρι τώρα δεδομένων πρόκειται για ένα μεμονωμένο περιστατικό που πρέπει όμως να μας προβληματίσει για τις δυσκολίες ανάπτυξης της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας.
Οι από δεκαετίες υπάρχουσες αντίστοιχες πρωτοβουλίες σε κοινωνίες όπως της Γερμανίας, της Αγγλίας, του Καναδά, κ.ά., σαφέστατα συνιστούν μια πρόκληση για τις κυρίαρχες δομές πολιτικής εξουσίας και τους κυρίαρχους οικονομικούς θεσμούς. Η διάκριση άλλωστε αυτή (οικονομικές δραστηριότητες, πολιτικές δραστηριότητες) αίρεται στον χώρο της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας εφόσον ο τρόπος παραγωγής και κυκλοφορίας αγαθών και υπηρεσιών ενέχει αξίες, μορφές οργάνωσης και τρόπους σκέψης που είναι από τη φύση τους πολιτικοποιημένες σε κατευθύνσεις πέρα από αυτές της αγοράς και της βιομηχανικής ανάπτυξης.
Η περίπτωση όμως της Ελλάδας είναι μερικώς διαφορετική. Οι πρωτοβουλίες αυτές στη χώρα μας θα δοκιμαστούν σε ένα περιβάλλον όπου μέρος της «οικονομίας» ασκείται άτυπα, όπου η διάκριση παραοικονομίας και θεσμικά κατοχυρωμένης οικονομίας αφήνει πολλές γκρίζες ζώνες και όπου η εξουσία συχνά διαπλέκεται τόσο με φορείς θεσμικά αναγνωρισμένης οικονομικής δραστηριότητας (π.χ. τραπεζίτες, μεγαλοεργολάβους) όσο και με πρωταγωνιστές της παραοικονομίας. Υπό αυτήν την έννοια, οι πρωτοβουλίες αυτές θα αναμετρηθούν όχι μόνο με τα συμφέροντα της επίσημης οικονομικής δραστηριότητας (π.χ. πολυεθνικές διακίνησης τροφίμων) αλλά και με τα συμφέροντα της παραοικονομίας.
Για να αντιμετωπίσουν όλα αυτά τα ζητήματα, οι συλλογικότητες κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας θα χρειαστούν εργαλεία επιπλέον της διαθέσιμης «τεχνολογίας» που δανείζονται από αντίστοιχες πρωτοβουλίες σε άλλες χώρες. Ένα από τα σημαντικότερα πλεονεκτήματα της αλληλέγγυας οικονομίας βρίσκεται σε μια νέα αντίληψη περί χρήματος. Το πλεονέκτημα αυτό αποκτά ιδιαίτερες διαστάσεις στην Ελλάδα: όσο βαθαίνει η κρίση τόσο απαξιώνεται ο πλουτισμός, ιδιαίτερα αυτός που προέκυψε/προκύπτει από την παραοικονομία. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι ορισμένες από τις πιο μαζικοποιημένες πρωτοβουλίες, όπως για παράδειγμα η Εθελοντική Ομάδα Δράσης Ν. Πιερίας απ' όπου ξεκίνησε το «κίνημα της πατάτας», αρνούνται να διαχειριστούν χρήματα. Στην πράξη αυτό σημαίνει ότι οι πρωτοβουλίες κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας στην Ελλάδα θα αντιμετωπίσουν πρόσθετες αντιστάσεις, αλλά και μπορεί και να προκαλέσουν ουσιαστικότερες κοινωνικές μεταβολές.
* Ο Γιώργος Αγγελόπουλος διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας
Από Avgi.gr
Οι πρωτοβουλίες κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας αποτελούν μια από τις ελάχιστες νησίδες προσφοράς θετικών παραδειγμάτων στη σημερινή Ελλάδα: νέες μορφές συνεταιρισμών, αγροτικές και περιαστικές συλλογικές καλλιέργειες, διαθέσεις προϊόντων «χωρίς μεσάζοντες», οργάνωση γευμάτων, κοινωνικών ιατρείων - φαρμακείων - φροντιστηρίων - παντοπωλείων, τοπικών ενταλλακτικών δικτύων, δικτύων "νομισμάτων", δικτύων οικολογικής και εναλλακτικής αξιοποίησης φυσικών πόρων και σκουπιδιών κ.λπ. Πρόσφατα όμως εκδηλώθηκε, για πρώτη φορά σε πανελλαδικό επίπεδο, μια προσπάθεια παρεμπόδισης διάθεσης αγροτικών προϊόντων από παραγωγούς σε πολίτες καταναλωτές.
Σύμφωνα με το Δελτίο Τύπου της Επιτροπής Πρωτοβουλίας Κατοίκων Θέρμης Θεσσαλονίκης, το προηγούμενο Σάββατο άγνωστοι επιχείρησαν τη διάλυση μιας δράσης διάθεσης «χωρίς μεσάζοντες» σε 750 οικογένειες. Στον χώρο διάθεσης βρέθηκαν και «δύο μοτοσικλέτες και ένα περιπολικό της ΕΛ.ΑΣ., καθώς και ένα περιπολικό της Δημοτικής Αστυνομίας» που «ζήτησαν να εξακριβώσουν το καθεστώς με το οποίο γίνονταν η διάθεση των προϊόντων». Η Επιτροπή είχε εξασφαλίσει τη χρήση του χώρου διάθεσης «κατόπιν σχετικής γραπτής αίτησης που κατέθεσε και πρωτοκόλλησε στο Δήμο Θέρμης με αιτιολογία τη λειτουργία αγοράς χωρίς μεσάζοντες». Οι παραγωγοί είχαν τις απαραίτητες άδειες πώλησης. Σύμφωνα με το εν λόγω Δελτίο Τύπου, «μέλη της Επιτροπής μετέβησαν με περιπολικό της ΕΛ.ΑΣ. στο Δημαρχείο και στο Αστυνομικό Τμήμα... (όπου)... διαπιστώθηκε η ύπαρξη της εν λόγω διαδικασίας και η έκδοση της σχετικής άδειας». Η διάθεση των προϊόντων ολοκληρώθηκε χωρίς άλλες οχλήσεις.
Το Δελτίο Τύπου της Επιτροπής Πρωτοβουλίας Κατοίκων Θέρμης επιμελώς αποφεύγει να διευκρινίσει την ταυτότητα όσων απείλησαν τη διάλυση της διάθεσης αγροτικών προϊόντων. Δεν περιέχει καταγγελτικό λόγο και ξεφεύγει τον σκόπελο ενός κανιβαλιστικού κοινωνικού αυτοματισμού όπου οι καταναλωτές αντιπαρατίθενται με χοντρεμπόρους, όπου όσοι παραγωγοί συμμετέχουν στις δράσεις «χωρίς μεσάζοντες» αντιπαρατίθενται με άλλους παραγωγούς, όπου η κινηματική δράση αντιπαρατίθεται στους θεσμούς κ.λπ. Βάσει των μέχρι τώρα δεδομένων πρόκειται για ένα μεμονωμένο περιστατικό που πρέπει όμως να μας προβληματίσει για τις δυσκολίες ανάπτυξης της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας.
Οι από δεκαετίες υπάρχουσες αντίστοιχες πρωτοβουλίες σε κοινωνίες όπως της Γερμανίας, της Αγγλίας, του Καναδά, κ.ά., σαφέστατα συνιστούν μια πρόκληση για τις κυρίαρχες δομές πολιτικής εξουσίας και τους κυρίαρχους οικονομικούς θεσμούς. Η διάκριση άλλωστε αυτή (οικονομικές δραστηριότητες, πολιτικές δραστηριότητες) αίρεται στον χώρο της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας εφόσον ο τρόπος παραγωγής και κυκλοφορίας αγαθών και υπηρεσιών ενέχει αξίες, μορφές οργάνωσης και τρόπους σκέψης που είναι από τη φύση τους πολιτικοποιημένες σε κατευθύνσεις πέρα από αυτές της αγοράς και της βιομηχανικής ανάπτυξης.
Η περίπτωση όμως της Ελλάδας είναι μερικώς διαφορετική. Οι πρωτοβουλίες αυτές στη χώρα μας θα δοκιμαστούν σε ένα περιβάλλον όπου μέρος της «οικονομίας» ασκείται άτυπα, όπου η διάκριση παραοικονομίας και θεσμικά κατοχυρωμένης οικονομίας αφήνει πολλές γκρίζες ζώνες και όπου η εξουσία συχνά διαπλέκεται τόσο με φορείς θεσμικά αναγνωρισμένης οικονομικής δραστηριότητας (π.χ. τραπεζίτες, μεγαλοεργολάβους) όσο και με πρωταγωνιστές της παραοικονομίας. Υπό αυτήν την έννοια, οι πρωτοβουλίες αυτές θα αναμετρηθούν όχι μόνο με τα συμφέροντα της επίσημης οικονομικής δραστηριότητας (π.χ. πολυεθνικές διακίνησης τροφίμων) αλλά και με τα συμφέροντα της παραοικονομίας.
Για να αντιμετωπίσουν όλα αυτά τα ζητήματα, οι συλλογικότητες κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας θα χρειαστούν εργαλεία επιπλέον της διαθέσιμης «τεχνολογίας» που δανείζονται από αντίστοιχες πρωτοβουλίες σε άλλες χώρες. Ένα από τα σημαντικότερα πλεονεκτήματα της αλληλέγγυας οικονομίας βρίσκεται σε μια νέα αντίληψη περί χρήματος. Το πλεονέκτημα αυτό αποκτά ιδιαίτερες διαστάσεις στην Ελλάδα: όσο βαθαίνει η κρίση τόσο απαξιώνεται ο πλουτισμός, ιδιαίτερα αυτός που προέκυψε/προκύπτει από την παραοικονομία. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι ορισμένες από τις πιο μαζικοποιημένες πρωτοβουλίες, όπως για παράδειγμα η Εθελοντική Ομάδα Δράσης Ν. Πιερίας απ' όπου ξεκίνησε το «κίνημα της πατάτας», αρνούνται να διαχειριστούν χρήματα. Στην πράξη αυτό σημαίνει ότι οι πρωτοβουλίες κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας στην Ελλάδα θα αντιμετωπίσουν πρόσθετες αντιστάσεις, αλλά και μπορεί και να προκαλέσουν ουσιαστικότερες κοινωνικές μεταβολές.
* Ο Γιώργος Αγγελόπουλος διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας
Από Avgi.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου